Losse Draadjes

[teronk]

Dat het opperste geluk u allen in het komend jaar ten deel mag vallen!

@guidok, bedankt voor je internetse naspeuringen. Ik ga de cd43 zeker proberen te repareren! @sledgehammer, ik heb de voorste kanalen passief gefilterd met x-overs van pioneer, aannemende dat de ht-tweeter toch alles beneden de 4Khz zou negeren. Dat klopte. Prima scheiding. Ik moest de scheidingsfilters (tweemaal een pakje boter) echter wel aan de buitenkant van de versterkerbekleding vastmaken (draadeindjes en moertjes met grote ringen), dus dat ziet er niet meer zo OEM uit, maar da's dan ook het enige dat je van deze operatie ziet. Ook nog bedankt voor het technische verhaal over solderen van connectoren. er was ook in te lezen dat je beslist niet moet doen wat ik met de CD 43 heb gedaan (verkeerd signaal op de uitgangen zetten)....grinnik.

Alles is nu ingebouwd en ook de bedrading voor de Kenwood-sub ligt klaar. Kan dus zo in plaats van de oude subwooferkist. Alles prima en met een hele verbetering van geluid.

Echterrr.....

De tijdelijk geplaatste Business CD stopt er na een kwartiertje mee, gaat weer aan, uit, maakt korzelig geluid en de display flakkert dan wat. Vervolgens stopt ie definitief tot ik um uit/aanzet en dan doet ie het weer een kwartier normaal. Het is niet de versterker die klipt of in zn beveiliging schiet. Iemand een idee wat dit kan zijn? Al eens meegemaakt?

Dan nog twee vragen:

1. Ik hou nu natuurlijk de draad voor de Geschwindigkeits Abhangige Lautstarke (GAL) over. Daarvoor heeft de Soundstream geen gaatske. Maar was die draad in de HK versterker wel nodig? Ik bedoel: als de headunit GAL heeft, dan stuurt ie toch de versterker aan (harder/zachter)? Of zie ik dat verkeerd?

2. Kan iemand me vertellen hoe ik die kleine speakertjes achter de stoel moet verwijderen? Er zit geen luikje in de kunststof torens waar de roll hoops in gaan, dus ik kan er niet bijkomen zonder de hele santekraam achter mn stoelen te verwijderen. Er zitten nu van die sierbeugels op, dus via dat gat kan ik er ook niet bijkomen. De speakertjes vertonen ook niet de neiging om aan de voorkant los te willen komen. Enfin, heeft iemand hier ervaring mee?

Kortom, ik ploeter me vechtend en vloekend naar het einde. Met zeer gewaardeerde hulp van jullie allen in de vaste overtuiging dat het allemaal tot mooie resultaten leidt!

Hoppa.

Groet,

Pieter

[Ronlittle]

Ga je voor dezelfde grootte of komen er grotere in.

In het laatste geval moet het gat toch groter worden en zou je meteen rond de speaker een grotere gat kunnen maken.

[Tja]

1. Ik hou nu natuurlijk de draad voor de Geschwindigkeits Abhangige Lautstarke (GAL) over. Daarvoor heeft de Soundstream geen gaatske. Maar was die draad in de HK versterker wel nodig? Ik bedoel: als de headunit GAL heeft, dan stuurt ie toch de versterker aan (harder/zachter)? Of zie ik dat verkeerd?

Dat valt te bezien... Het zou best eens kunnen dat de GAL in de headunit alleen ingrijpt op de eindversterker, maw het line-out signaal ongemoeid laat.

Zeker weten doe ik het overigens niet. [useless information] Wat ik wel weet is dat ik ooit eens een blokgolfsignaalgenerator op die GAL ingang heb aangesloten en dat bij 348 Hz de maximale signaaldemping optrad. [/useless information]

2. Kan iemand me vertellen hoe ik die kleine speakertjes achter de stoel moet verwijderen? Er zit geen luikje in de kunststof torens waar de roll hoops in gaan, dus ik kan er niet bijkomen zonder de hele santekraam achter mn stoelen te verwijderen. Er zitten nu van die sierbeugels op, dus via dat gat kan ik er ook niet bijkomen. De speakertjes vertonen ook niet de neiging om aan de voorkant los te willen komen. Enfin, heeft iemand hier ervaring mee?

Heb ik mij ook ooit eens blind naar gezocht. Wat blijkt: ik kon de geperforeerde gril er gewoon uit trekken en daarna kun je zowel bij de speakers en bij de bevestiging van de plastic speakermounting. Zie het antwoord van GVfB hier.

[teronk]

@Ronlitlle, ja, er komen wat grotere speakers in, dus moet ik de boel inderdaad maar frontaal aanvallen.....het leven is geen pretje.

@Tja, ik heb van die piepkleine moppies d'r in zitten. Waar jij het over hebt (GVfB) zijn hoogstwaarschijnlijk geen OEM-speakers (Crunch?) geweest anyway, of speakers van een latere uitvoering die ik niet ken. Die kleine opdondertjes van mij zitten volgens mij van achteren met een kunststof ring aan de kunststof bekledingsplaat geschroefd. Of je moet er vanachter bijkunnen, of je moet Ronlittle's raad volgen en de boel van voren destructief aanpakken.

Bedankt manne!

Nu nog iemand die het probleem met mn radio herkent....(zie mijn post eerder vandaag). Wie biedt?

[teronk]

Heren,

De CD-43 is in reparatie gegeven, de speakertjes achter de stoelen vervangen en de sub geplaatst. Tijd voor onderstaand verslagje van een kerstvakantie-operatie. Da's het minste wat ik terug kan doen. Misschien is het bruikbaar voor toekomstige Z3 eigenaren die hun HK/systeem willen vervangen. Ik heb akoestisch niets meer te wensen (voorlopig). Dank aan allen voor de medewerking!!!

Vervangen Harman Kardon systeem

Er is al veel over gezegd en geschreven. Het in sommige Z3’s gebouwde zogenaamde top-hifi systeem van Harman Kardon is terecht beter bekend onder de naam Rammeldan Karton. Met name Roadsterrijders geven er op af. QP-rijders lijken er minder moeite mee te hebben, omdat zij natuurlijk in een akoestisch andere omgeving zitten en het volume ook niet zover hoeven opdraaien om windgeruis te overstemmen.

Eigenlijk zijn alle componenten van het systeem ongeschikt voor toepassing in een Roadster. De versterker overstuurt veel te snel en heeft veel te weinig vermogen. De speakers zijn heel matig van kwaliteit en van een veel te kleine diameter om een beetje geluidsdruk te produceren. De zogenaamde subwoofer is een lachtertje met twee 13 centimeter kartonnetjes in een veel te krappe plastic, meeratelende kast (in latere modellen vervangen door 1 grotere en dus wat beter functionerende speaker). Ook is de bedrading van het systeem een ramp. De gebruikte kunststof voor de isolatie van de bedrading verliest z’n weekmakers al na enkele jaren, zodat alles broos en breekbaar wordt. Verder liggen voedingskabels vrolijk en knus tegen speakerkabels aangeklemd en werden voeding- en speakerkabels volledig onnodig samen op 1 connector geprutst, met allerlei ruis en andere storingen tot gevolg. Tenslotte vormt de Z3 zelf het probleem. Er is gewoon onvoldoende ruimte om een fatsoenlijk systeem in te bouwen, tenzij je bereid bent tot rigoureuze verbouwingen die in feite ook het design van de auto aantasten. Zo heeft de firma Jehnert een indrukwekkend systeem gebouwd. Echte topklasse (inclusief prijs), maar daardoor krijgen de deurpanelen een geheel ander uiterlijk en neemt ook de binnenruimte (toch al niet riant) enigszins af. Weer anderen fabrieken een –overigens goedwerkende- subwooferkast die ten koste gaat van de voetenruimte van de passagier. Ook niet erg prettig, tenzij deze regelrecht afstamt van de Pigmeeen, of tijdens een of andere Golfoorlog iets te enthousiast op een mijn is gestapt.

De standaard ruimte voor speakers is beperkt. De 5 inch speakers links- en rechtsonder in het voetenruim komen er nog het gunstigst vanaf, maar ook daar houdt het niet over. Gemonteerd met nauwelijks een centimeter achter de magneet, volledig omgeven door ongeïsoleerd metaal en met aan de voorkant een flimsy plastic paneeltje, komt natuurlijk geen enkele speaker –hoe goed ook- tot z’n akoestische recht. De speakers in de deuren (midden- en hogetonentweeters) zijn niet meer dan redelijk en lijken ook voldoende akoestisch verantwoorde ruimte te hebben. De speakers achter de stoelen zijn met hun 3 inch een lachertje. Ze kunnen niks aan en zitten ook nog eens op een idiote plaats (ook hierop zijn in latere versies verbeteringen toegepast, hoewel niet structureel).

Over de subwoofer hadden we het al. Die is de naam niet eens waard.

Niet op de laatste plaats komt dan de radio. De meeste Z3-rijders willen hun Business Radio behouden. Hij hoort in het dashboard thuis, is ervoor ontworpen en daardoor niet diefstalgevoelig. Probleem is wel dat het niet zo’n heel goede radio is. Hij heeft voor die tijd aardige functies zoals TP, RDS en het eerder genoemde GAL, maar de ontvanger is crappy en de CD-speler wil nog al eens overslaan. Verder heb je de zogenaamde CD 43 radio nodig om een gelukkig huwelijk met fratsen als Ipods, MP3 en USB te realiseren. Deze heeft namelijk een aansluiting voor een CD-wisselaar die je met een adapter (bijv: Dension) kunt dwingen om de signalen van allerlei digitaal tuig te vreten. Niet onbelangrijk.

Goed. Dat alles geconstateerd hebbende, besloot ik tot reversibele amputatie van al dit moois. Met reversibel bedoel ik: alles moet eenvoudig in de originele staat terug te bouwen zijn voor het geval een toekomstige eigenaar zo gestoord zou zijn dat te willen.

Ik heb de versterker en alle speakers verwijderd (behalve de deurtweeters, die vervang ik later een keer) en een geheel nieuw systeem aangesloten op de bestaande bedrading.

Versterker:

Soundstream STL 4.320

Vierkanaals versterker met RMS vermogen van 4x50 watt aan 4 ohm

Ingangsgevoeligheid maximaal 5V (belangrijk: BMW-radio’s gooien dat er ook uit!!!)

Deze versterker past precies op de plaats van de oude HK-versterker

De uitgangssignalen van de Radio (CD 43) zijn aangesloten op de High-level ingangen van de Soundstream. Let op, dit zijn geen RCA-signalen!!

Aan de versterker zijn de voorste en achterste speakergroepen gekoppeld (uiteraard). De voorste kanalen zijn passief gescheiden met een 2-weg crossover network van Pioneer (in het hoge bereik te switchen van –0db naar + 3db), waaraan achtereenvolgens de speakers bij de kickpanelen (midlaag) en mid/hoogtweeters (als 1 groep) gekoppeld zijn. Dat laatste klinkt misschien wat raar, maar ik ging er van uit dat de hoge tweeter toch niets beneden de plm 4Khz zou oppikken (en dat klopte). Anders was een veel moeilijker te krijgen 3-weg filter nodig geweest.

Overigens moesten de twee crossovers (zo groot als een pakje boter) wegens gebrek aan ruimte met draadeinden aan de bekleding van de versterker worden vastgemaakt. Ze zijn dus aan de buitenzijde in de kofferruimte zichtbaar. Verwijderen laat twee kleine gaatjes in de bekleding achter.

Speakers:

Voor laagmid : JBL GT6 – 5C (5 inch) (met enige moeite zou hier ook 6 inch in kunnen)

Voor mid en hoog (tweeters): Harman Kardon (origineel), later te vervangen door JBL mid/high range

Tweeters

Achter laagmid : JBL GTO 428 (4 inch). Hier moet het bekledingspaneel worden

aangepast van 3 naar 4 inch. Een Dremel met een freesje werkt hierbij

snel en nauwkeurig. Op dit punt moet er dus ‘gesloopt’ worden. Echter,

deze bekledingspanelen zijn gewoon nog OEM en tweedehands

verkrijgbaar (plm 25 euro), dus deze verbouwing is terug te draaien.

Subwoofer : Kenwood KSC SW01. Dit is een actieve subwoofer die op high-level

direct door de achterste lijnsignalen (links en rechts) uit de radio wordt

gevoed. Het is tevens de enige subwoofer die past in het vak tussen de

stoelen als de originele subwooferkast (H500) is verwijderd. Alternatief:

je kunt deze (en iets grotere subwoofers) ook onder/achter je stoel

zetten. Tenslotte wordt wel eens gesproken over zogenaamde Bass-

shakers. Ze nemen weinig ruimte in, maar doen ook niet heel veel, tenzij

je er bovenop gaat zitten….

Nog iets over speakers in het algemeen: de Roadster is als geheel een bijna natuurlijke tegenstander van elk soort speaker. Tenminste: als er zonder dakkie wordt gereden. Alle (dure) verhalen over de ideale speaker ten spijt: het is om die reden dat gewone goede speakers van een gemiddelde prijs/kwaliteitverhouding het in uiteindelijk hoorbare kwaliteit uitstekend zullen kunnen opnemen tegen hun veel duurdere soortgenoten. Alles wat die laatsten extra bieden zal genadeloos door wind- en motorgeruis teniet worden gedaan.

Kosten:

Versterker : 139,- euro (aanbieding, normaal plm. 170,-)

Subwoofer : 169,- euro

Speakers en tweeters voor: 79,- euro

Speakers achter : 59,- euro

Crossovers : 50,- euro

Klein materiaal : 25,- euro

Resultaat:

Een prima, volwassen, stevig geluid (misschien toch nog een keertje nadenken over een goeie Beckerradio en 16 cm speakers vooronder) met voldoende bas en voldoende volume om ook nog bij 160 km/u overal bovenuit te komen. Het is zeker geen BOOMBOOM-installatie, maar dat was ook niet het doel.

Met name het ontwarren van de dradenspaghetti heeft veel tijd (en een opgeblazen eindtrap van de radio) gekost.

Vandaar onderstaand schema. Het is grondig nageplozen.

Uploaded with ImageShack.us

Legenda:

Geel/Wit = Gele draad met dunne witte lijn

X1234 = Code in Component Location Chart (7000.0) van BMW Electrical Troubleshooting Manual

(sub) = Speaker in subwooferkast (H500)

NB: Zekeringen: fuse 9 en 44 in voorste fusebox (onder motorkap), resp. 20Amp en 15Amp

NB: Het hier gebruikte referentie-manual is van 2001. Hierin worden voor de HK-installatie in een

Coupe de connectoren X605 en X606 genoemd, terwijl voor hetzelfde systeem in een Roadster

Daarvoor 1 grote connector –X1717- wordt genoemd in het schema. In manuals van eerdere

bouwjaren worden Roadster en Coupe niet apart behandeld en is ook de installatie van een HK-

systeem in schematisch opzicht onvolledig weergegeven. Echter, daar worden X605 en X606 als

enige connectoren aangegeven.

NB: Er zit nog een derde stekker aan de HK-versterker (A18), de X10266. Hoewel deze alleen te

vinden is in het schema voor een Coupe met HK-systeem, is hij ook aangetroffen in een Roadster

(’98) met een HK-systeem.

Connector X10266 heeft 6 pinnen, waarvan er maar 1 bezet is met een zwart/witte draad. Deze

draad bevat het signaal voor de zgn. Geschwindigkeits Abhangige Lautstarke (GAL), ofwel de

snelheidsafhankelijke geluidssterkte. Dit signaal maakt het (als radio en/of versterker deze functie

hebben) mogelijk om de geluidssterkte van het systeem automatisch af te stemmen op de

snelheid (en geluidsproductie) van de auto.

NB: In de orginele draadboom in de kofferbak zit ook een transparante 3-pins stekker waar niets op is

aangesloten. Dit is de bedrading voor een extra CD-wisselaar.

NB: In technische documentatie van BMW is de situatie rond het HK-systeem slecht of gebrekkig

beschreven. Zo wordt steevast op allerlei plaatsen gesproken van inbouw van de versterker

rechtsachter in de kofferruimte, terwijl hij linksachter is geplaatst (althans in de ’98 uitvoering).

In de ETK is te zien dat het systeem uit twee versterkers (de gewone plus een aparte sub-

versterker) zou moeten bestaan (soms samen in de kofferbak, soms gescheiden in resp.

kofferbak en links vooronder (in de ’98 werd maar 1 versterker aangetroffen met een

geïntegreerde sub-versterker). Nergens zijn fabrieksfoto’s van deze situatie te vinden. De

schema’s kloppen op veel plaatsen niet met de aangetroffen situatie.

[GuidoK]

Interessant stukje. zijn dat maar 13cm woofertjes bij de voeten?

In de z4 is het met hifi professional wel voldoende, ook het laag.

Zit af fabriek die mid unit en tweeter ook op 1 uitgang aangesloten? in dat geval is de tweeter al apart gefilterd met waarschijnlijk een klein condensatortje in serie.

Als dat niet het geval is, is het verstandig daar alsnog een kleine condensator tussen te stoppen, anders loop je de kans dat de tweeter opgeblazen wordt (ik weet niet waar je je scheidingsfrequentie hebt gelegd en met welke flanksteilheid. Heb je het filter zelf ontworpen?)

[teronk]

Guido,

Nee, af fabriek is alles al in de HK-versterker gescheiden op de juiste frequenties (tenminste, dat neem ik dan maar aan, want het geluid was desondanks erbarmelijk). Het is feitelijk ook een 8-kanaalsversterker met een aparte subversterker ingebouwd. Dus mid en hoogtweeter kregen apart signaal. Het filter van Pioneer (geen zelfbouw) is tweeweg passief. Kantelfreq 5Khz, De audiofiel (goede relatie, geen beunhaas) die ze me verkocht heeft e.e.a. nagekeken op basis van de specs en zei dat ik midden en hoogtweeterq op hetzelfde freq-gebied kon zetten. Geluid is prima met duidelijke scheiding tussen mid en hoog. We hebben de mogelijkheid van een condensatortje besproken, maar hij vond het niet nodig. Verder heb ik altijd de JBL-tweeters nog liggen die ik mettertijd anyway ga proberen.

[GuidoK]

12db/oktaaf?

Dan is 5khz sowieso geen probleem

[Tja]

Tijd voor onderstaand verslagje van een kerstvakantie-operatie.

En met veel plezier gelezen!

[teronk]

12db/oktaaf?

Dan is 5khz sowieso geen probleem

yep, zo staat het in de specs